Web www.hugovandermolen.nl

Foto van de NV Kunstzandsteenfabriek “De Veluwe”

waarin later werd gevestigd:

N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Halfstof en Carton "De Veluwe"

Copyright tekst en foto’s: Freek Bomhof.

In 1898 kocht Joost Vlasveld, die eigenaar was van de Nieuwe Molen -de latere Wattenfabriek- ongeveer 16 hectare grond. Deze grond bestond voornamelijk uit heide en weiland en was gelegen tussen het water de Grift en de spoorlijn op het Eekterveld in Vaassen. Dit uitgebreide terrein sloot mooi aan bij de reeds in zijn bezit zijnde gronden westelijk van de lokaalspoorweg Apeldoorn Zwolle. In 1906 verkocht Vlasveld deze 16 hectare aan de NV Kunstzandsteenfabriek “De Veluwe”.

Deze firma bouwde op het nieuw verworven terrein een fabriek met magazijnen, kantoren en een schaftlokaal. Twee verhardingsketels, twee koller gangen, twee steenpersen, een kalk blustrommel en een 50 pk zuiggasmotor als krachtbron zorgden voor de productie van de kalkzandsteen. Er werd een aparte spoorwegaansluiting aangelegd langs de Zwarteweg naar de nieuwe fabriek. Voor het vervoer over het Apeldoorns Kanaal kwam er een smalspoor te lopen vanaf de fabriek over de Grift naar het kanaal. Met behulp van lorries kon dan de kalkzandsteen rechtstreeks naar een vrachtschip gebracht worden en met kiepkarren werd de kalk vanuit het schip aangevoerd en naar de fabriek gereden. De rails van deze smalle fabrieksspoorlijn zijn nog niet zo lang geleden verwijderd. Het benodigde zand werd op eigen terrein uitgegraven en daardoor zijn er diverse vijvers ontstaan noordwestelijk van de fabriek. Een jaar na de start van “De Veluwe” kon men de vraag naar kalkzandsteen niet meer aan en de zaak werd uitgebreid met twee steenpersen en vier verhardingsketels.
Na een faillissement werden Eduard Landaal van machinefabriek Landaal uit Apeldoorn en aannemer Jan Harmen de Groot uit Apeldoorn de nieuwe eigenaren. In 1912 werd een grotere stoomketel geplaatst en er kwam een grotere steenpers, die zelfs 2400 stenen per uur kon fabriceren. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) liep de vraag naar kalkzandsteen drastisch terug en in 1917 moest men noodgedwongen stoppen.

De NV Maatschappij tot exploitatie van halfstof en carton “De Veluwe” startte als nieuwe eigenaar in september 1917 met de fabricage van papier in een stenen gebouw van de voormalige steenfabriek. Ook hier gingen aanvankelijk de zaken goed. De papierfabriek heeft enkele malen het bedrijf verder uitgebreid.
In 1924 werd de fabriek overgenomen door de NV Carton fabriek en aardappeldrogerij “Erica” uit Oude Pekela en de NV Papierfabriek Emst. Wie die laatste was is onduidelijk, mede doordat de fabriek in Vaassen stond.

Eind 1926 kreeg het bedrijf problemen met het milieu! De Nederlandse Heidemaatschappij was ondertussen in de naast gelegen vijvers gestart met een viskwekerij en deze hadden schoon en zuurstofrijk water nodig voor het kweken van forel. Deze vijvers waren destijds uitgegraven door de Kunstzandsteenfabriek “De Veluwe”. De uitgegraven klei en leem werd gebruikt als grondstof voor het fabriceren van steen.
De vervuiling van het afvalwater van de papierfabriek was zo groot, dat de gemeenteopzichter Dooitze Bontekoe opdracht kreeg een diepgaand onderzoek in te stellen. En Bontekoe rapporteerde letterlijk:
“Het afvalwater stroomt uit de fabriek door een open riool naar de naast het fabrieksterrein lopende beek, welke uitmondt in het water de Grift. Het water is rood gekleurd en vermengd met fijne papiervezels, welke vast zinken aan de kanten langs de beek en op den duur een verrottingsproces ondergaan”. Genoemde beek is de Nijmolensebeek.

Het loopt ook met dit bedrijf niet goed af. Bij een bezoek van de Arbeidsinspectie op 10 februari 1927 aan de papierfabriek, constateerde men dat het bedrijf ondertussen gesloten was.
De laatste papierfabrikant was de NV Verenigde Koninklijke Papierfabriek van Gelder en Zonen te Amsterdam. Zij verkopen in november 1929 de dan nog aanwezige inventaris, gebouwen en buitenterrein aan de heren H. de Vries en Zonen uit Amsterdam. De Vries en zijn drie zonen begonnen te Vaassen op de Runnenberg in 1930 onder de merknaam VENZ een zoetwaren- en chocoladefabriek. De fabrieksnaam “De Veluwe” was daarna voorgoed verleden tijd.

Bron:
Vaassen-online.nl, getrokken d.d. 22-5-2015; Copyright tekst en foto’s: Freek Bomhof.

Beschikbaar aandeel:

N.V. Maatschappijtot Exploitatie van Halfstof en Carton "De Veluwe"
Gev. te Vaassen (gld.), opgericht op 16-1-1917 met een Maatsch. Kapitaal van f 200.000, verdeeld in 100 aandelen A en honderd aandelen B, ieder groot f 1000.
Bewijs van aandeel no. 7A groot f 1000 aan toonder, Vaassen, october 1917, met originele handtekeningen van directeur B.J. Bartelds en Commissaris Van der Knaap, met origineel volledig couponblad. Met 2 belastingstempels en een groot stempel van 26 juni 1918: "Bij akte van 26 juni 1918 is de zetel der N.V overgebracht naar Zwolle, is het Maatschappelijk Kapitaal verhoogd naar f 500.000 en is bepaald dat de preferentie der aandelen B zal gelden tot 1 januari 1924". Afmeting ca. 22 x 34 cm., conditie VF: boven- en onderrand iets gekreukeld en het achterblad is aan de achterkant tropisch (kleine bruine vlekjes), prijs € 95.

See page on explanations, sales conditions, costs of shipping and on how to order and to pay.

	Web www.hugovandermolen.nl